Biên độ nhiệt là một trong những thuật ngữ quan trọng liên quan đến khí tượng. Để hiểu chính xác về khái niệm biên độ nhiệt là gì? Yếu tố tác động tới biên độ nhiệt năm? Cách tính biên độ nhiệt năm như thế nào? Hãy cùng theo dõi nội dung bài viết sau đây. Bài viết này sẽ giúp bạn làm sáng tỏ những thắc mắc liên quan tới thuật ngữ biên độ nhiệt.
Tóm tắt nội dung
Biên độ nhiệt là gì?
Biên độ nhiệt là thuật ngữ chỉ khoảng cách chênh lệch giữa nhiệt độ cao nhất và nhiệt độ thấp nhất trong cùng một khoảng thời gian nhất định (một ngày, một tháng hoặc một năm) của cùng một khu vực địa lý.
Trong một vùng địa lý thì nhiệt độ sẽ có sự khác biệt theo từng khoảng thời gian khác nhau. Điều này là vì chúng bị ảnh hưởng tùy thuộc vào các yếu tố tác động như khí hậu thay đổi, vị trí địa lý, … Trong nghiên cứu khí tượng, biên độ nhiệt là một đơn vị dùng để tính sự thay đổi của nhiệt độ theo ngày, tháng hay năm, giữa các mùa.
Từ khái niệm nêu trên ta có công thức tính biên độ nhiệt như sau:
Biên độ nhiệt A = Tmax – Tmin
Trong đó:
- A: Là biên độ nhiệt tại một thời điểm (đơn vị đo là độ C).
- Tmax: Tức là nhiệt độ cao nhất (đơn vị đo là độ C).
- Tmin: Nhiệt độ thấp nhất (đơn vị đo là độ C).
Lưu ý: Nhiệt độ cao nhất và nhiệt độ thấp nhất để tính biên độ nhiệt độ phải được quan trắc trong cùng một khoảng thời gian theo ngày, tháng hoặc năm.
Các loại biên độ nhiệt phổ biến
Dựa vào khoảng thời gian quan trắc nhiệt độ, người ta chia biên độ nhiệt thành 3 loại. Mỗi loại đều có đặc điểm riêng biệt, nhưng nhìn chung chúng đều có chung bản chất.
3 loại biên độ nhiệt độ hay được tính trong các nghiên cứu khí tượng thủy văn đó là: Biên độ nhiệt ngày, biên độ nhiệt trung bình tháng và biên độ nhiệt trung bình năm.
Biên độ nhiệt độ tính theo ngày
Biên độ nhiệt độ ngày được hiểu là độ chênh lệch nhiệt độ max – min trong ngày. Như vậy, biên độ nhiệt ngày sẽ phụ thuộc vào trạng thái thời tiết của ngày hôm đó. Do đó, nếu trời quang mây, có nắng thì biên độ nhiệt thường sẽ cao. Nhưng nếu như trời nhiều mây hoặc có mưa dông thì biên độ nhiệt thường khá thấp.
Thông thường nhiệt độ không khí đạt mức cao nhất trong ngày thường rơi vào khoảng 13 – 14 giờ chiều, ở mặt đất là 13 giờ (thường sớm hơn nhiệt độ không khí). Đồng thời, khoảng thời gian có nhiệt độ thấp nhất thường là vào lúc trước khi mặt trời mọc.
Theo nghiên cứu, ở nước ta, biên độ nhiệt có giá trị cao nhất là vào mùa hè, cuối thu và đầu đông (đối với khu vực miền Bắc).
Biên độ nhiệt độ ngày được tính bởi nó có ảnh hưởng tới việc trồng rau màu. Nó có ý nghĩa lớn đối với các loại cây trồng lấy củ vào thời kỳ tích lũy như: Khoai tây, khoai lang, cà rốt,…
Biên độ nhiệt trung bình tháng
Biên độ nhiệt độ trung bình tháng số liệu được tính dựa vào hiệu số giữa nhiệt độ trung bình cao nhất và nhiệt độ trung bình thấp nhất trong một tháng nào đó.
Ta có công tính tính biên độ nhiệt trung bình tháng là:
A(tbt) = Tmax TBT – Tmin TBT
Trong đó:
- Atbt: là biên độ nhiệt độ trung bình tháng.
- Tmax TBT: Là mức nhiệt độ trung bình cao nhất trong tháng đó.
- Tmin TBT: Là mức nhiệt độ trung bình thấp nhất trong tháng.
Cả 3 đại lượng này đều tính theo đơn vị độ C.
Biên độ nhiệt độ trung bình tháng sẽ có sự biến động tùy thuộc vào các tháng trong năm. Cụ thể, biên độ tháng thường có giá trị lớn nhất vào mùa hè và nhỏ nhất vào mùa đông.
Riêng đối với khu vực miền Bắc nước ta, biên độ nhiệt độ có giá trị cao nhất là vào mùa thu và đầu mùa đông. Lý do là vì tại thời điểm này trời ban ngày trong sáng nhiệt độ khá cao, ban đêm nhiệt độ giảm trời mát mẻ nên tạo sự chênh lệch mức nhiệt lớn.
Người ta tính biên độ nhiệt độ trung bình tháng để tính toán mùa vụ cho các loại cây lấy củ và ngũ cốc.
Biên độ nhiệt trung bình năm
Biên độ nhiệt trung bình năm là kết quả của sự chênh lệch nhiệt độ cao nhất và thấp nhất trong một năm. Biên độ nhiệt trung bình năm được gọi là biên độ nhiệt tuyệt đối. Vì thế nó được xem là chỉ tiêu đánh giá sự biến động lớn nhất của nhiệt độ trong một khoảng thời gian. Biên độ nhiệt trung bình năm phụ thuộc nhiều vào trạng thái thời tiết, địa hình địa lý, mùa khí hậu cũng như khoảng cách giữa lục địa và biển.
Công thức tính biên độ nhiệt năm là: A tbn = Tmax TBN – Tmin TBN
Yếu tố tác động đến biên độ nhiệt
Biên độ nhiệt là số liệu phụ thuộc vào mức nhiệt cao thấp của khu vực địa lý. Do đó nó sẽ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như: Điều kiện khí hậu, vị trí địa lý của khu vực, địa hình khu vực, thời điểm đo nhiệt độ, …
Ở các vùng miền khác nhau thì biên độ nhiệt cũng có sự khác biệt vì sự tác động của thời tiết. Ví dụ như: Vùng Tây Bắc là vùng núi cao nên mức nhiệt độ ở đó có sự chênh lệch khá lớn. Vì thế biên độ nhiệt cao nhất có thể lên đến 15 độ C.
Như vậy chúng tôi vừa chia sẻ là khái niệm và cách tính biên độ nhiệt là gì. Hy vọng bài viết này đã mang tới những kiến thức khí tượng thú vị giúp bạn hiểu hơn về sự chênh lệch nhiệt độ trong năm. Nếu còn thắc mắc, hãy để lại câu hỏi ở phần bình luận, chúng tôi sẽ giải đáp giúp bạn.
