Đồng hóa và dị hóa là hai khái niệm cơ bản trong sinh học. Cả hai đều là quá trình trao đổi chất. Vậy đồng hóa là gì, dị hóa là gì? Chúng khác nhau như thế nào? Vai trò của chúng ra sao? Để biết thêm chi tiết, xin mời các bạn theo dõi nội dung bài viết dưới đây.
Tóm tắt nội dung
Tìm hiểu về đồng hóa và dị hóa
Quá trình trao đổi chất (metabolism) là một quá trình sinh hóa giúp các sinh vật sống thích nghi với môi trường sống, phát triển và sinh sản. Quá trình trao đổi chất này bao gồm cả đồng hóa và dị hóa. Hai quá trình đồng hóa, dị hóa diễn ra đồng thời, giúp cơ thể tổ chức được các phân tử. Bằng cách giải phóng và thu giữ năng lượng quá trình này giúp cho cơ thể hoạt động mạnh mẽ đúng cách.
Đồng hóa và dị hóa là tập hợp các quá trình trao đổi chất, chúng được gọi chung là chuyển hóa. Trong đó, quá trình đồng hóa là tập hợp tất cả các phản ứng sinh hóa liên quan đến việc tổng hợp những loại phân tử phức tạp. Quá trình này được bắt đầu từ các phân tử nhỏ bên trong cơ thể của chúng ta.
Bên cạnh đó, quá trình dị hóa lại là tập hợp các phản ứng liên quan đến sự phân hủy các phân tử. Những phân tử phức tạp như protein, triglyceride và glycogen được phân hủy thành các phân tử đơn giản hơn. Hoặc chúng cũng có thể phân hủy thành các monome như axit amin, glucose và axit béo tương ứng.
Vậy cụ thể đồng hóa là gì, dị hóa là gì? Cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về hai quá trình này trong phần tiếp theo đây.
Đồng hóa là gì?
Đồng hóa có tên tiếng Anh là anabolism hoặc có thể gọi là sinh tổng hợp (biosynthesis). Đồng hóa là tập hợp các phản ứng sinh hóa với vai trò xây dựng các phân tử lớn. Chúng sử dụng các phân tử nhỏ, những thành phần có cấu tạo đơn giản để liên kết thành các thành phần mang năng lượng có cấu trúc phức tạp.
Như vậy có thể hiểu đồng hóa là quá trình biến đổi các chất nền tảng thành những chất hữu cơ cần thiết cho cơ thể. Ví dụ các chất trong thức ăn như glucid, lipid, protein từ các nguồn thực vật, động vật để nguyên thì không thể nuôi dưỡng cơ thể được. Vì vậy chúng cần quá trình đồng hóa để chuyển đổi thành các chất hữu cơ đặc hiệu. Khi đó chúng mới có thể nuôi sống cơ thể chúng ta.
Đặc điểm của quá trình đồng hóa đó là sự thu năng lượng. Năng lượng cần thiết để cung cấp cho các phản ứng đồng hóa tổng hợp chủ yếu là nhờ vào sự thủy phân của adenosine triphosphate (ATP).
Dị hóa là gì?
Trái ngược với quá trình đồng hóa, dị hóa (catabolism) lại là phản ứng nhằm phá vỡ các phân tử phức tạp. Cụ thể là quá trình dị hóa sẽ phá vỡ các liên kết của phân tử phức tạp để chuyển hóa chúng thành các phân tử có cấu tạo đơn giản hơn. Mục đích của quá trình này là để giải phóng năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống của con người.
Dị hóa có thể hiểu là quá trình ngược lại của đồng hóa. Như vậy, quá trình này sẽ giúp cơ thể phân giải các chất dự trữ, phân tử đặc trưng thành các sản phẩm phân tử nhỏ không đặc trưng đồng thời tạo chất thải ra môi trường như carbon dioxide, ure, amoniac, axit axetic, axit lactic….
Xem thêm: Thiếu chất đạm trầm trọng con người sẽ như thế nào?
Các hormone của đồng hóa và dị hóa
Hormone đồng hóa
Quá trình đồng hóa có 4 hormone chính tham gia vào bao gồm:
- Estrogen: Có cả ở nam và nữ.
- Testosterone: Hormone này có cả ở nam và nữ.
- Insulin: Được sản xuất ở tuyến tụy giúp điều chỉnh nồng độ máu và việc sử dụng glucose.
- Hormone tăng trưởng: Là loại hormone được sản xuất ở tuyến yên. Hormone này giúp kích thích sự tăng trưởng của cơ thể trong giai đoạn đầu đời.
Hormone dị hóa
Quá trình dị hóa trong cơ thể có liên quan tới 4 loại hormone chính sau đây:
- Adrenalin: Là hormone được sản xuất ở tuyến thượng thận.
- Cortisol: Hormone này cũng được sản xuất bởi tuyến thượng thận. Chúng sẽ được giải phóng trong trường hợp chúng ta cảm thấy lo lắng, hồi hộp hoặc có cảm giác mệt mỏi trong thời gian dài.
- Glucagon: Được sản xuất ở tuyến tụy bằng các tế bào alpha. Hormone này có vai trò quan trọng là kích thích sự phân hủy của glycogen thành glucose.
- Cytokine: Hormone này bản chất chính là một loại protein nhỏ. Chúng có tác dụng là để điều chỉnh sự giao tiếp và tương tác giữa các tế bào trong cơ thể.
Mối quan hệ giữa đồng hóa và dị hóa là gì?
Đồng hóa và dị hóa là hai quá trình hoạt động song song. Chính vì vậy chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau và với cả quá trình trao đổi và chuyển hóa chất trong cơ thể. Hai hoạt động này tuy ngược nhau nhưng lại có vai trò bổ trợ cho nhau rất nhiều.
Năng lượng được tích lũy ở quá trình đồng hóa sẽ nhờ vào quá trình dị hóa để được giải phóng. Các năng lượng được giải phóng ở quá trình dị hóa sẽ cung cấp quay vòng để hoạt động đồng hóa diễn ra. Và cứ tiếp tục như thế, quá trình chuyển đổi chất, các phản ứng sinh hóa cứ thế được tạo ra và truyền đi nuôi cơ thể.
Vì vậy có thể nói rằng, nếu không có đồng hóa thì quá trình dị hóa không thể thực hiện được. Và tương tự đồng hóa sẽ không diễn ra nếu không có các năng lượng giải phóng từ quá trình dị hóa.
Tuy rằng sự khác biệt chính giữa hai quá trình đồng hóa và dị hóa là đồng hóa là một quá trình xây dựng còn dị hóa là một quá trình phá hủy. Nhưng trong tổng thể cả một quy trình phản ứng chuyển hóa lớn thì chúng lại hỗ trợ cho nhau rất ăn ý.
Trên đây là những kiến thức cơ bản về quá trình đồng hóa và dị hóa. Qua bài viết chúng tôi đã đưa tới bạn những thông tin bổ ích về đồng hóa là gì, dị hóa là gì. Hy vọng rằng những kiến thức sinh học này sẽ hữu ích đối với bạn.
