Lốc xoáy là gì? Nguyên nhân, phân loại, cách phòng tránh lốc xoáy

Lốc xoáy là hiện tượng thời tiết cực đoan vô cùng nguy hiểm, để lại hậu quả vô cùng nặng nề cho những nơi mà chúng đi qua. Cùng tìm hiểu về lốc xoáy là gì, cũng như những điều cơ bản về hiện tượng thời tiết này ở bài viết sau đây!

Hiện tượng lốc xoáy là gì?

Lốc xoáy là những luồng gió được xoáy thành hình phễu lớn xuất hiện một cách đột ngột. Hiện tượng này đa số thường được hình thành từ những đám mây dông tích điện gần mặt đất.

Lốc xoáy thường chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn với tốc độ di chuyển cực nhanh ở cả đất liền lẫn ở trên biển. Lốc xoáy được phát triển từ một cơn dông, vì thế ở đâu có dông dữ dội thì ở đó có thể có lốc xoáy, tuy nhiên không phải là phổ biến.

Hiện tượng lốc xoáy cực nguy hiểm
Hiện tượng lốc xoáy cực nguy hiểm

Tại sao có lốc xoáy?

Cách tạo ra lốc xoáy là được phát triển từ một cơn dông, thường từ ổ dông rất mạnh hoặc siêu mạnh, cho nên những nơi có dông dữ dội sẽ có thể có lốc xoáy. Đôi khi lốc xoáy cũng sinh ra từ một dải gió giật mạnh hay từ một cơn bão.

Phần lớn lốc xoáy hình thành từ một dạng mây dông, đặc biệt là loại mây dông tích điện. Một đám mây có khả năng kéo dài trong vài giờ, xoáy tròn trong vùng với đường kính từ 10 – 16 km, di chuyển hàng trăm dặm, sinh ra rất nhiều ống hút khổng lồ.

Nguồn gốc của những cơn dông là vùng khí hậu có luồng khí nóng đi lên và luồng khí lạnh đi xuống. Ban đầu là quá trình tương tác giữa cơn dông có chiều lên trên và gió. Sự tương tác này khiến cho tầng khí nóng ở dưới di chuyển lên trên, xoay tròn trong không trung.

Tiếp đến là sự phát triển của dòng khí lạnh di chuyển theo hướng đi xuống mặt đất ở phía bên kia của cơn bão. Vận tốc của dòng khí đi xuống sẽ có thể lớn hơn 160 km/h.

Xem thêm: Mưa ngâu là gì? Mưa ngâu xuất hiện khi nào?

Đặc điểm giúp nhận dạng lốc xoáy

Lốc xoáy có những đặc điểm cơ bản như sau:

  • Đường kính của lốc xoáy có thể thay đổi từ vài chục mét, cho đến cả vài kilômét. Đa số lốc xoáy thường có đường kính khoảng 50 m.
Hình dạng của lốc xoáy như một cái phễu cuốn đi mọi thứ
Hình dạng của lốc xoáy như một cái phễu cuốn đi mọi thứ
  • Trên đường đi của lốc xoáy sẽ có thể cuốn theo hay phá huỷ mọi thứ, bao gồm cả những ngôi nhà được xây gạch kiên cố.
  • Khi nhìn từ xa lốc xoáy sẽ có màu đen hoặc trắng tùy vào những thứ chúng cuốn theo. Lốc xoáy khi xuất hiện ở trên đại dương sẽ hút nước biển lên cao tạo nên các cây nước.
  • Hậu quả của lốc xoáy gây ra vô cùng nghiêm trọng đối với những nơi mà chúng đi qua  cả về người lẫn cơ sở hạ tầng.
  • Vì di chuyển với tốc độ nhanh, kết hợp với gió xoáy nên lốc xoáy sẽ phá hủy hết mọi thứ trên đường đi. Nếu là những trận lốc xoáy nhỏ sẽ làm phá hủy các biển hiệu giao thông, các ngôi nhà có kiến trúc không vững. Đối với những trận mạnh sẽ có thể cuốn bay cả những chiếc ô tô, những căn nhà kiên cố, cây cầu, con người, vật dụng ở trên đường đi,…
  • Lốc xoáy có thời gian kéo dài từ vài giây, cho đến hơn 1 giờ.

Các cấp độ của lốc xoáy

Một trận lốc xoáy được xếp theo các cấp độ từ F0- F5 dựa theo mức độ thiệt hại mà nó đã gây ra, cụ thể như sau:

  • F0: Lốc xoáy thường có cường độ yếu với tốc độ xoáy từ 64 – 116km/h, mức độ này chỉ gây ra các thiệt hại nhẹ như bẻ gãy cành cây, cần ăng-ten,…
  • F1: Loại lốc xoáy này có cường độ trung bình, tốc độ gió từ 117 – 180km/h, có khả năng lật tung được các mái nhà, làm lật xe, bẻ gãy cột đèn đường.
  • F2: Với cấp độ này sẽ gây ra những thiệt hại đáng kể với tốc độ gió lên tới 181 – 253k/h. Chúng có thể làm thổi bay các mái nhà, làm bật gốc cây lớn hay các toa chở hàng.
  • F3: Đây là cấp độ lốc xoáy mạnh, có thể gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng với tốc độ gió đạt 254-332km/h. Chúng sẽ làm lật mái nhà, đổ tường, làm bật gốc rễ cây to,..
  • F4: Cấp độ này lốc có cấp độ gió lên đến 333 – 418km/, chúng mang sức mạnh hủy diệt có thể phá hủy những ngôi nhà với móng không chắc chắn, làm cuốn bay ô tô.
Các cấp độ xảy ra lốc xoáy
Các cấp độ xảy ra lốc xoáy
  • F5: Loại lốc xoáy này có tốc độ gió từ 419 – 512 km/h với sức hủy diệt không thể tưởng tượng nổi, thổi bay các ngôi nhà kiên cố, nhấc bổng và ném ô tô bay xa hàng trăm mét,… .

Phân loại các loại lốc xoáy hiện nay

Lốc xoáy lửa

Lốc xoáy lửa hay còn được gọi là vòi rồng lửa, đây là hiện tượng khá hiếm gặp. Chúng được tạo ra từ các trận cháy rừng, khi gặp điều kiện thuận lợi như không khí và sự đối lưu dẫn đến xoáy theo một chiều thẳng đứng lên trên.

Loại lốc xoáy này thường có độ cao lên đến hàng nghìn mét, quấn xung quanh khu vực diễn ra đám cháy. Sức gió của chúng lên tới 160 km/giờ, chúng có khả năng thiêu cháy mọi thứ bị cuốn vào bên trong.

Cảnh tượng siêu lốc xoáy lửa lớn nhất trong lịch sử được ghi nhận diễn ra vào năm 1923 tại Tokyo, quét toàn bộ thành phố Hifukusho trong 15 phút, khiến cho hàng nghìn người chết và hàng trăm ngàn người bị thương nặng,. Mặc dù hiếm gặp nhưng chúng đặc biệt nguy hiểm.

Lốc xoáy nước

Lốc xoáy nước là những vực xoáy tại những eo biển hẹ, những nơi có lượng nước nhiều. Chúng xảy ra do 2 dòng nước ngược chiều nhau, cuốn thành lõi tròn xuống sâu bên dưới mặt nước. Sức mạnh của chúng thường không quá lớn, không gây ra các mối đe dọa nào cho tàu thuyền lớn trên biển, chỉ gây tai nạn cho tàu bè cỡ trung đổ lại.

Hình ảnh của một trận lốc xoáy trên biển
Hình ảnh của một trận lốc xoáy trên biển

Vài trường hợp chính thủy triều là nguyên nhân của các vực nước xoáy, tương tự với việc hai dòng nước ngược chiều, không thể dung hòa được với nhau, kèm theo vài yếu tố như sự đối lưu cực mạnh, thời tiết âm u, làm tạo nên những cơn lốc xoáy.

Lốc xoáy cát

Loại lốc xoáy này thường xuất hiện vào tầm trưa ở sa mạc nóng bỏng. Lúc này không khí tại sa mạc khá nóng và nhiệt độ bốc lên cao cực nhanh, cộng thêm khí lạnh xung quanh tràn về đúng khu vực đang bị nung nóng đó, chúng sẽ bị cuốn lên theo các dòng không khí lạnh, tạo nên những cơn xoáy cát.

Các cơn xoáy cát này thường có độ cao từ 30 đến 2000 mét, đi kèm với đó là tiếng gió rít hung tợn, gây tổn thất lớn về con  người và tài sản.

Xem thêm: Hiện tượng sấm sét là gì? Nguyên nhân hình thành và tác hại

Nên làm gì khi gặp lốc xoáy?

Ngay khi phát hiện lốc xoáy mọi người cần nhanh chóng tìm nơi trú ẩn trong một tầng hầm hay những nơi kín đáo của tòa nhà như phòng họp, phòng tắm,… tránh trú ẩn trong xe hơi và nhà di động bởi chúng có thể bị thổi bay vào bất cứ lúc nào.

Nhanh chóng tìm nơi trú ẩn khi có lốc xoáy
Nhanh chóng tìm nơi trú ẩn khi có lốc xoáy

Tránh ở những nơi nhà lớn có mái rộng như siêu thị bởi những nơi này rất dễ bị sụp đổ. Trường hợp đang ở ngoài đường, bạn hãy chui xuống một cái rãnh hay mương sâu, che đầu cẩn thận để tránh bị thương do đất đá rơi xuống.

Cách phòng chống thiệt hại do lốc xoáy gây ra

Cách phòng chống xoáy, đặc biệt là các loại có tốc độ lớn, việc phòng tránh khá khó khăn. Để nhằm hạn chế, giảm thiểu thiệt hại do các cơn lốc xoáy gây ra, mọi người cần áp dụng những biện pháp sau đây:

Đối với lốc xoáy trên đất liền

Chúng ta nên chú ý thường xuyên chặt tỉa cành, nhánh của những cây cao, những cây dễ gãy đổ, đặc biệt là các khu vực cây nằm gần nhà ở hay gần đường lưới điện.

Các công trình và nhà ở phải được xây dựng kiên cố nhằm đảm bảo được độ vững chắc cho ngôi nhà. Trường hợp những người sống ở vùng ven biển hay các vùng dân cư thưa thớt có thể dằn lên mái nhà các thanh nẹp bằng sắt, kẽm hay gỗ cơ lớn để hạn chế tình trạng bị tốc mái khi có lốc xoáy xuất hiện.

Cách phòng chống các thiệt hại gây ra do lốc xoáy
Cách phòng chống các thiệt hại gây ra do lốc xoáy

Những lúc xảy ra bão, lốc, bạn tuyệt đối không được sử dụng điện thoại, hay những vật dụng làm từ chất liệu kim loại,…

Khi trời có hiện tượng mưa lớn, đi kèm theo đó là lốc cao, người dân cần sơ tán trẻ nhỏ, người cao tuổi đến những nơi an toàn ngay lập tức. Đặc biệt, việc trú hay nấp ở dưới các cây to hay dưới những ngôi nhà tạm bợ là không được phép, bởi chúng rất dễ bị đổ cực nguy hiểm.

Thường xuyên cập nhật, theo dõi bản tin thời tiết để chủ động hơn trong việc phòng, đối phó với các cơn lốc nguy hiểm sắp xảy ra.

Đối với các cơn lốc trên biển

Để đề phòng các trận lốc xoáy ở trên biển, các chủ tàu cần trang bị áo phao cứu sinh cho mình và toàn bộ thủy thủ trên thuyền.

Khi thấy mặt trời tối đen hay mặt biển bỗng dưng động mạnh, bạn cần phải nhanh chóng di chuyển để tìm những nơi trú an toàn hay trở vào bờ nhằm đề phòng với các cơn lốc xoáy ở Việt Nam.

Giải pháp tối ưu nhất để đối phó với những cơn lốc bất thường này là các thuyền bè cần được tổ chức đội hình hợp lý để hỗ trợ nhau khi gặp nạn.

Việc biết được lốc xoáy là gì, cũng như nguyên nhân, biện pháp phòng chống lốc xoáy như thế nào là điều hết sức cần thiết nhằm bảo vệ bản thân nếu như không may gặp lốc xoáy. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi mang tới trên đây sẽ thật sự hữu ích đối với bạn đọc.