“Phép vua thua lệ làng” là câu tục ngữ được người xưa để lại, ẩn chứa trong đó những luật lệ và cả những điều sâu xa ở trong cuộc sống. Vậy phép vua thua lệ làng là gì, những yếu tố được nói đến trong câu tục ngữ này là gì, mời bạn đọc cùng chúng tôi tham khảo ngay bài viết sau đây.
Tóm tắt nội dung
Phép vua thua lệ làng là gì?
Câu “phép vua thua lệ làng” đã có từ thời xa xưa, chúng có ý nghĩa liên quan đến luật lệ, trật tự an toàn. Nhưng ẩn sau ý nghĩa sâu xa này có nghĩa là gì thì không phải là ai cũng biết.
Trước hết chúng ta sẽ cùng nhau bóc tách từ “phép vua” và “lệ làng” có nghĩa là gì? Phép vua (luật nước) chính là những duy định, luật lệ do nhà vua ban ra, đây là những điều luật mang tính hành chính được ban ra và thực thi trong phạm vi cả nước bởi bộ máy cai trị phong kiến.
Còn lệ làng (hương ước, khoán ước) chính là những điều lệ, quy củ do người dân hay do trưởng làng đưa ra, yêu cầu người dân trong làng phải nghe và thực hiện theo. Lệ làng thường nặng về phong tục và chỉ giới hạn trong phạm vi hẹp ở trong một làng.
Câu tục ngữ gồm hai vế “phép vua” và ‘lệ làng” được liên kết với nhau bởi chữ “thua”, điều này tạo nên một phép so sánh khập khiễng, không được ngang bằng. Nó cũng cho thấy sự mâu thuẫn bởi một quy định mang tính phổ quát chung nhưng lại phải “chào thua” phong tục ở trong một cộng đồng nhỏ bé.
Cũng thông qua mâu thuẫn này mà người xưa ngầm muốn khẳng định sự quý giá của các phong tục tập quán và giá trị văn hóa truyền thống của mỗi địa phương.
Phép vua thua lệ làng nói đến yếu tố nào?
Việt Nam là đất nước vốn rất coi trọng những nét đẹp truyền thống, cũng như văn hóa dân gian thuở xưa. Vì thế đối với những quy định được lưu truyền từ đời này sang đời khác tại các làng, xã luôn được bảo tồn, giữ gìn và tồn tại cho tới tận ngày nay.
Mỗi ngôi làng đều sở hữu các phong tục truyền thống riêng để tạo nên niềm tự hào sâu sắc. Mặc dù mỗi thời mỗi khác, tuy nhiên phép vua là đại diện cho luật pháp với các điều luật có giá trị bao quát đời sống của tất cả người dân trong nước.
Còn lệ làng là các phong tục văn hóa cổ truyền từ lâu đời, giới hạn trong phạm nhỏ hẹp. Cho dù là luật nước hay lệ làng, câu này đều mang hàm ý là để ám chỉ tính kỷ luật.
Tính kỷ luật được hình thành từ khi còn nhỏ và được trau dồi theo năm tháng. Vì thế những người đã sống trong quy định của làng xóm từ nhỏ sẽ bị ảnh hưởng và tuân thủ theo luật làng thay vì quy định chung của xã hội. Vì với họ điều đó mới là đúng, là kỷ luật mà họ và toàn bộ dân làng sẽ tuân theo.
Thực tế, ở xã hội phong kiến xưa kiến xưa những ngôi làng thuộc vùng sâu vùng xa hay nằm trong khu vực nằm ngoài quyền kiểm soát của hệ thống quan lại, thì luật làng chính là điều luật tối cao.
Vì ở đó người dân sống theo làng xã hơn là sống theo một đất nước. Họ có sự gắn bó mật thiết với nhau để tạo ra quy tắc giúp bảo vệ cuộc sống tốt đẹp họ đang có. Vì thế đôi khi, “phép vua” được ban ra cũng sẽ dễ bị hóa giải sau lũy tre làng.
Xem thêm: Ý nghĩa câu gió tầng nào gặp mây tầng đó trong tình yêu
Phép vua có thật sự “thua” lệ làng hay không?
Khá nhiều người cho rằng việc “phép vua thua lệ làng” thật phi lý, liệu có thật sự là “phép vua” thua “lệ làng”?
Thực tế luật nước và lệ làng trong xã hội phong kiến luôn hỗ trợ và bổ sung cho nhau. Từ thời Hồng Đức, pháp luật có quy định “lệ làng” do những người có địa vị trong làng soạn và trình lên quan địa phương duyệt.
Trong cuốn sách Việt Nam phong tục của Phan Kế Bính có viết: “Khoán ước định xong, dân làng ký kết, có nơi sẽ mang trình quan xin chữ phê để làm luật nhất định cho làng”, “trong khoán ước có thưởng, có phạt, trừ các việc lớn đã có phép của nhà nước, việc nhỏ ở trong thôn thì thi hành lẫn nhau”. Có thể thấy thì thì lệ làng là những “văn bản dưới luật”, vẫn chịu sự giám sát của nhà nước.
Trước đây, một số “điều ước” của lệ làng như: lệ khao vọng, hương ẩm, phạt vạ, lệ cưới treo,.. trong điều luật của “phép vua” không đề cập đến hay chỉ được nói chung chung, lâu dần chúng trở thành hủ tục nặng nề, phiền hà.
Ngày nay, chính sách văn hóa của Đảng và Nhà nước phát triển theo chiều hướng tiên tiến hơn, nhà nước luôn hướng tới việc phát triển toàn dân, xóa bỏ các vấn nạn, hủ tục không còn phù hợp.
Chúng ta cũng không quên duy trì và bảo tồn những phong tục, văn hóa lâu đời trong dân gian như: lễ hội, lễ cúng viếng… Không phải “lệ làng” nào cũng cần được bảo tồn và phát triển, có những “lệ làng” lạc hậu, không phù hợp với xã hội như: bắt vợ, cúng ốm đau, tảo hôn, hôn nhân cận huyết,.. cần phải được loại bỏ nhằm xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại.
Mỗi làng quê đều mang một nét đẹp, nhưng với xã hội ngày nay thì không phải quan niệm nào cũng phù hợp. Có nét đẹp cần phải gìn giữ, cũng có những quan niệm phải xóa bỏ nhằm tránh làm ảnh hưởng đến trật tự chung của xã hội.
Dù thời gian có trôi thì những nét đẹp văn hóa và truyền thống lâu đời của dân tộc ta vẫn luôn được gìn giữ, phát triển. Sự ra đời của câu tục ngữ “Phép vua thua lệ làng” chính là lời khẳng định cho sự bền vững của giá trị văn hóa truyền thống.
Ngoài ra, đây cũng là lời cảnh tỉnh, phê phán với những hủ tục lạc hậu cần phải được xóa bỏ. Như vậy thì đất nước ta mới ngày càng giàu mạnh, phát triển ngang tầm quốc tế.
“Phép vua” và “lệ làng” ngày nay cần hài hòa với nhau không?
Ngày nay, quan niệm về “phép vua” và “lệ làng” sẽ có thể gặp các mâu thuẫn và xung đột. Về truyền thống, “phép vua” đại diện cho sự tôn trọng, tôn vinh người đứng đầu, còn “lệ làng” nhằm thể hiện sự tôn trọng, tuân thủ quy tắc, thói quen, cũng như truyền thống của cộng đồng.
Trong một số trường hợp thì “phép vua” sẽ có thể xung đột với các giá trị đạo đức, công bằng, trong khi “lệ làng” sẽ có thể làm hạn chế và thay đổi.
Trong xã hội ngày này việc hài hòa giữa “phép vua” và “lệ làng” là điều quan trọng, nhưng cần đặc biệt thận trọng, đúng đắn khi áp dụng “phép vua” và “lệ làng”, tránh các xung đột với những giá trị đạo đức, công bằng, cũng như sự phát triển của xã hội.
Một số trường hợp cần thay đổi quy tắc và truyền thống nhằm để phù hợp với sự phát triển của xã hội thời đại mới, nhưng vẫn cần giữ nguyên được các giá trị cốt lõi của văn hóa truyền thống.
Như vậy, bài viết trên đây đã giúp chúng ta lý giải được rõ phép vua thua lệ làng là gì, cũng như yếu tố mà câu tục ngữ nói tới? Hy vọng đây là những thông tin hữu ích giúp bạn đọc có thể hiểu hơn về văn học dân gian của đất nước mình!
