Thường biến là gì? Cho ví dụ? nguyên nhân, tính chất, ý nghĩa

Chính sự tác động của các yếu tố tự nhiên, môi trường khiến cho con người, động vật, vật thực có những biến đổi khác nhau. Các biến đổi đến từ tác động của môi trường là sự biến đổi của kiểu hình. Cùng làm rõ khái niệm thường biến là gì, các đặc điểm, nguyên nhân, ý nghĩa của thường biến như thế nào ngay bài viết sau đây!

Thường biến là gì? Nguyên nhân gây ra thường biến

Theo định nghĩa thường biến là gì sinh 9 ta có: Thường biến là những biến đổi ở kiểu hình được phát sinh trong đời sống cá thể do ảnh hưởng trực tiếp của môi trường. Thường biến thường được diễn ra đồng loạt theo cùng một hướng xác định với một nhóm cá thể cùng kiểu gen, cùng điều kiện môi trường sống với nhau.

Thường biến không di truyền bởi vì chúng không làm biến đổi kiểu gen. Nhưng nhờ thường biến mà cơ thể được phản ứng linh hoạt về kiểu hình, giúp sinh vật thích ứng được với những thay đổi nhất thời hay theo chu kỳ của môi trường.

Ví dụ về thường biến

Động vật

Có những loài động vật mùa đông chúng sẽ sở hữu một bộ lông dày màu trắng có xen lẫn với tuyết. Khi đến mùa hè lông của chúng sẽ thưa hơn và chuyển sang màu vàng hoặc xám. Sự thay đổi bộ lông của những loài động vật này nhằm để tương ứng với điều kiện môi trường, đảm bảo cho việc thích nghi theo mùa.

Ví dụ:

• Thằn lằn Nam Mỹ có thể đổi màu da theo môi trường nó tiếp xúc. Mùa Xuân, Hè cây nhiều lá chúng sẽ có màu xanh, khi mùa Thu, Đông tới, cây rụng lá nhiều lúc này thằn lằn Nam Mỹ sẽ có màu nâu xám của thân cây.
• Mùa đông Cáo tuyết có một bộ lông màu trắng, khi tuyết tan thì màu lông của cáo tuyết sẽ chuyển sang màu nâu.
• Chim hồng hạc sống ở vùng có nhiều tôm màu lông của chúng sẽ rất đỏ.

Thực vật

Sự rụng lá của cây vào mùa thu, đông cũng là ví dụ cơ bản về thường biến ở thực vật. Cụ thể, một số loài thực vật ở nước ta như bàng, xoan sẽ rụng lá vào mùa đông nhằm để giảm sự thoát hơi nước qua lá.

• Cây hoa anh thảo (Primula sinensis) đỏ thuần chủng khi trồng ở 35°C sẽ có hoa màu trắng. Thế hệ sau của cây hoa này khi trồng ở nhiệt độ 20°C lại cho hoa màu đỏ. Giống hoa trắng thuần chủng trồng ở nền nhiệt 20°C hay 35°C đều cho hoa màu trắng. Lý do là bởi kiểu gen AA tạo thành ở 35°C là thường biến. Nhiệt độ làm ảnh hưởng đến sự hình thành màu trắng của hoa, kiểu gen AA không bị biến đổi, cho nên màu trắng không di truyền cho thế hệ sau.
• Cây rau dừa nước (Ludwigia Adscendens): Phần thân mọc trên bờ có đường kính nhỏ và chắc, lá nhỏ. Với cây mọc ven bờ có thân và lá lớn hơn. Với những mấy mọc dưới nước thì thân có đường kính lớn hơn hai khúc trên, tại mỗi đốt một phần rễ biến thành phao, phần lá cũng to hơn.
• Bèo (lục bình) ở dưới mặt nước thân cây sẽ ngắn và phồng to, xốp. Nhưng khi chúng trên cạn thì thân lại dài và cao.
• Cây dâu tây trồng ở nơi có ít ánh nắng quả thường có màu vàng, còn khi trồng ở nơi có nhiều ánh nắng cho quả đỏ, đẹp  hơn.

Con người

Màu da của người khi tiếp xúc nhiều với ánh nắng sẽ bị đen hơn so với những người tiếp xúc ít với anh nắng.

Xem thêm: Arn là gì? Arn được tổng hợp theo nguyên tắc nào? Từ mạch nào của gen?

Ý nghĩa của thường biến

Thường biến có ý nghĩa đặc biệt to lớn với sự sống hiện nay, cụ thể:

• Thường biến giúp cho cả động, thực vật có thể thích nghi được với môi trường luôn thay đổi. Đảm bảo có lợi cho bản thân sinh vật.

• Không di truyền những tính trạng xấu sang dòng F2. Thường biến không có yếu tố di truyền, nên không làm ảnh hưởng đến các thế hệ sau.
• Thường biến chỉ làm biến đổi vật chất di truyền, biến đổi kiểu hình bên ngoài chứ không gây ra tình trạng biến đổi gen.

Các dạng thường biến

Thường biến hiện có các dạng cơ bản sau đây:

• Thường biến thích nghi hay thích ứng: Đây là loại thường gặp và phổ biến nhất hiện nay. Đây là hiện tượng biến dị theo điều kiện tự nhiên mà không phải do di truyền từ đời cha mẹ. Loại này gặp nhiều là bởi đặc tính thích nghi sao cho phù hợp với điều kiện sống của sinh vật.
• Thường biến ngẫu nhiên: Loại này sinh ra không bởi tác động vật lý hay hóa học nào của môi trường sống. Hiện tượng này gây ra kiểu hình có đặc điểm giống như những giống đột biến.
• Thường biến kéo dài: Đây là biến dị không di truyền được qua một vài thế hệ theo xu hướng ngày càng giảm. Với loại này sự biến đổi không thể hiện ngay mà thay vào đó là kéo dài qua một vài thế hệ mới có thể thấy được rõ sự khác biệt.

Đặc điểm, tính chất của thường biến

Thường biến sở hữu những đặc điểm cơ bản như sau:

• Thường biến chỉ là những biến đổi ở kiểu hình được phát sinh trong đời cá thể bởi chịu ảnh hưởng trực tiếp của môi trường.
• Thường biến chỉ biến đổi kiểu hình mà không làm biến đổi vật chất di truyền (ADN và NST).

• Thường biến chỉ là sự thay đổi kiểu hình để hợp với môi trường sống
• Thường biến được diễn ra đồng loạt, có định hướng, phù hợp tương ứng với đặc điểm của điều kiện ngoại cảnh.
• Thường biến không di truyền được cho thế hệ sau, đây là điểm khác biệt so với đột biến đột biến.
• Thường biến thường có lợi, chúng giúp cho vi sinh vật có thể thích nghi được với điều kiện môi trường thay đổi.
• Thường biến không phải là nguồn nguyên liệu đối với quá trình chọn lọc tự nhiên, cũng như chọn giống.

Xem thêm: Khái niệm di truyền liên kết là gì? Nội dung, ý nghĩa chi tiết

So sánh thường biến và đột biến có gì khác nhau?

Bảng so sánh sự khác nhau cơ bản giữa thường biến với đột biển:

Như vậy với những thông tin mà chúng tôi mang tới ở bài viết hôm nay đã giúp giải đáp được thắc mắc thường biến là gì, cũng như đặc điểm, ý nghĩa của thường biến. Từ đó giúp nhận biết sinh vật học thường biến, giúp học tốt hơn cho bộ môn sinh học.